Đại dịch Covid-19 đã làm Lào điêu đứng trong việc bán trái phiếu bằng đô la Mỹ trên thị trường quốc tế, gây thêm áp lực cho đất nước triệu voi này khi chi quá nhiều vào việc xây đập và đang phải xoay sở để trả nợ, đặc biệt là khoản nợ với Trung Quốc.

Theo Asia Nikkei, các nguồn tin thân cận với hệ thống ngân hàng ở Lào, một quốc gia nghèo nhất Đông Nam Á cho biết chính phủ đã áp dụng lập trường “xem và chờ đợi”  trước khi tiến hành bán trái phiếu.  “Ngân hàng Trung ương Lào vẫn phải xác nhận liệu việc bán trái phiếu có được thực hiện trong năm 2020 hay không”, nguồn tin cho biết.

Lào chuyển hướng sang thị trường quốc tế đã được dự báo từ tháng 1/2020, sau khi quốc gia này nhận được xếp hạng B3 lần đầu tiên từ cơ quan xếp hạng tín dụng  Moody.

Năm 2016, Lào cũng bán được 182 triệu trái phiếu bằng đô la Mỹ trong 2 đợt cho các nhà đầu tư Thái Lan. Lào cũng đã phát hành trái phiếu chính phủ  bằng đồng baht của Thái Lan để lấp đầy kho bạc của mình.

Công ty xếp hạng tín dụng Fitch Rating  đã chỉ ra quy mô của cuộc khủng hoảng tài chính tiềm ẩn của Lào. Trong một báo cáo giữa tháng 5, công ty này đã  hạ thấp triển vọng về nợ của quốc gia của Lào từ “ổn định” thành “tiêu cực”. 

Theo Fitch, 900 triệu USD  thanh toán nợ nước ngoài sẽ đáo hạn trong năm 2020, bao gồm hai trong số 250 triệu đô la trên thị trường trái phiếu Thái Lan. Và từ năm 2021 đến 2023, mỗi năm Lào phải đối mặt với 1 tỷ USD thanh toán nợ nước ngoài.

Theo Ngân hàng Thế giới, mức dự trữ ngoại hối dự kiến ​​sẽ giảm vào năm 2020, mức nợ dự kiến ​​cũng sẽ tăng lên khoảng 65 đến 68% trong GDP năm 2020, so với 59%  GDP năm 2019.

Ngân hàng đầu tư Pháp, Societe Generale cho biết, 80% số nợ trong năm 2019 là ngoại tệ, trong đó và gần một nửa số nợ công là nợ Trung Quốc.

Những khoản nợ khổng lồ mà Lào đang phải gánh chịu xuất phát từ hàng loạt các dự án cơ sở hạ tầng lớn.

Cũng theo Ngân hàng đầu tư của Pháp,  tỷ lệ nợ công của Lào ngày càng gia tăng cho thấy quốc gia này đang trong tầm ngắm của “nước láng giềng khổng lồ phía Bắc – Trung Quốc” lớn đến mức nào.  Trung Quốc đã trở thành nhà đầu tư và cho vay  nước ngoài lớn nhất của đất nước  nghèo nhất Đông Nam Á này.

Sự thâm nhập vào nên kinh tế của Trung Quốc tại Lào đã được xác định bởi các dự án trị giá hàng tỷ USD, bao gồm dự án  tàu cao tốc trị giá 6 tỷ USD, nhiều đặc khu kinh tế,  tập hợp các đập thủy điện lớn, đường cao tốc.

Trong dự án đường sắt Côn Minh đến Viên Chăn, tỷ lệ góp vốn của Lào là 30% và quốc gia này phải trả khoản đầu tư 250 triệu USD  đầu tiên trong năm 2020 thông qua khoản vay lãi suất thấp từ Trung Quốc.

Lào đã đạt được các thỏa thuận tương tự để xây dựng các dự án thủy điện lớn và nhỏ trên các dòng chính và nhánh của sông Mê Kông. Ước tính khoảng  400 dự án thủy điện đã được hoàn thành hoặc đang được xây dựng hoặc lên kế hoạch trong bối cảnh Lào tìm cách trở thành “cục pin của Đông Nam Á”. 

Nhưng các nhà môi trường tin rằng, Lào đang nhanh chóng chìm vào nợ nần vì các con đập được tài trợ bằng tiền nước ngoài, trong đó có con đập trị  giá hàng tỷ USD.

Giám đốc chương trình Đông Nam Á tại International Rivers, một nhà vận động môi trường toàn cầu, Gary Lee cho biết  “Các dự án thủy điện là các khoản đầu tư thâm dụng vốn, đòi hỏi một phần lớn tài chính phía trước”. “Sự gia tăng nhanh chóng của thủy điện ở Lào đã làm gia tăng  gánh nặng nợ nần và áp lực ở quốc gia này“.

Các dự án tiềm ẩn rủi ro, điển hình là vụ sụp đổ của đập phụ gần khu thủy điện Xi Pian-Xe Namnoy vào  2018. Khu liên hợp này là dự án liên doanh giữa Lào và 2 công ty Hàn Quốc,  với tỷ lệ góp vốn của Lào 30%. Tỷ lệ 25-75 hoặc 30-70 là tỷ lệ  mẫu thường được áp dụng cho xây dựng đập và phần lớn hơn được bảo đảm thông qua các khoản vay.

Một học giả người Anh chuyên về quản trị nước và sinh thái chính trị ở khu vực sông Mê Kông,  David J.H. Blake cảnh báo, những thỏa thuận như vậy đã đẩy Lào đến bờ vực vỡ nợ. “Lào, theo suy nghĩ của tôi, đã trở thành miền Tây hoang dã của việc xây đập trong một thập kỷ nay và dường như thực tế đang bắt đầu hiện rõ khi các khoản vay đến hạn trả nợ”. “Các chủ nợ như Trung Quốc có thể thu hồi các khoản nợ của mình bằng cách yêu cầu quyền được kiểm soát tài sản của Lào“.

Trung Quốc với tham vọng kiểm soát Biển Đông, bằng việc đầu tư các dự án xây dựng đập thủy điện trên dòng sông Mê Kông, nạo vét lòng sông để mở đường cho các tàu chở hàng lớn và có thể là cả các tàu quân sự. Mục đích cuối cùng là tạo được một đường dẫn thông suốt  từ tỉnh Vân Nam (Trung Quốc) xuống hàng ngàn kilomet qua các nước ven sông Mê Kông (Myanmar, Lào, Thái Lan, Campuchia và Việt Nam) để ra Biển Đông.  Đây là trọng tâm chiến lược thương mại và an ninh của Bắc Kinh và các nước láng giềng vì đây là một trong những tuyến hàng hải nhộn nhịp nhất thế giới.