Ba Lan vốn được cho là một trong những quốc gia đứng đầu hăng hái ủng hộ Ukraine và bài xích Nga mạnh mẽ nhất châu Âu. Nhưng giờ đây, quốc gia nay đang tìm cách thay thế cơ chế phi thực tế của Liên minh châu Âu, nghĩa là trực tiếp thách thức quyền lực hiện có của khối.
Ba Lan trở thành thành viên của Liên minh Châu Âu vào ngày 1/5/2004. Theo các điều khoản của Hiệp ước gia nhập , tất cả các quốc gia thành viên mới “sẽ tham gia vào Liên minh Kinh tế và Tiền tệ kể từ ngày gia nhập với tư cách là Quốc gia Thành viên”.
Tuy nhiên, Ba Lan vẫn không sử dụng đồng Euro làm tiền tệ. Ba Lan đã duy trì chủ quyền của mình ngay từ đầu và không ngừng thách thức các hiệp ước của EU.
Ba Lan và Liên minh Châu Âu: Lịch sử của các biến chứng
Tháng 10/2021, chính phủ Ba Lan đã gây chấn động EU khi đưa ra ‘Tòa án Hiến pháp’. Trong đó, chính phủ Ba Lan tuyên bố rằng các Điều 1, 2, 4 (3) và 19 không phù hợp với Hiến pháp của mình.
Điều 1 thành lập Liên minh Châu Âu, Điều 2 tập trung vào các lý tưởng chuẩn mực bao gồm pháp quyền, tự do, dân chủ, bình đẳng và tôn trọng nhân quyền. Điều 4 (3) nhấn mạnh sự tôn trọng lẫn nhau trong việc giúp đỡ nhau thực hiện các nghĩa vụ của Hiệp ước và Điều 19 trao quyền cho Tòa án Công lý Châu Âu (CJEU) để đảm bảo rằng luật được tuân thủ trong việc giải thích và thực hiện các hiệp ước.
Về cơ bản, nước này khẳng định và cảnh báo Liên minh châu Âu không được can thiệp vào chủ quyền của mình. Rõ ràng là Ba Lan không muốn trở thành một quốc gia ‘bạn hàng’ của Đức hoặc Pháp trong khối và đã liên tục nhấn mạnh bản sắc độc lập của mình.
Về phần mình, Warsaw đã nhiều lần loại trừ việc gia nhập đồng tiền chung. Người ta e ngại rằng Ba Lan sẽ không thể mua các thiết bị quân sự tiên tiến nhất từ Mỹ do sự tham gia của nước này vào khu vực đồng Euro.
Nói một cách đơn giản, nếu Warsaw tuân theo kế hoạch của EU, mục tiêu lâu nay là trở thành lực lượng quân sự mạnh nhất ở châu Âu sẽ bị tiêu tan, vì nước này sẽ để nền kinh tế mở cửa trước các lệnh trừng phạt từ các khối quyền lực lớn của EU.
Mặt khác, Liên minh châu Âu đã liên tục cố gắng trừng phạt Warsaw. Liên minh châu Âu đã chặn 35 tỷ euro tài trợ và cho vay cho chính quyền Warsaw như một phần của chương trình cứu trợ đại dịch của EU.
Nhà lãnh đạo của Ba Lan, ông Jaroslaw Kaczynski, cảnh báo về cách tiếp cận này của EU như sau: “Nếu Ủy ban châu Âu cố gắng đẩy chúng tôi vào tường, chúng tôi sẽ không có lựa chọn nào khác ngoài việc rút tất cả các khẩu pháo trong kho vũ khí của mình và nổ súng.”
Các bước cắt giảm nhu cầu khí đốt và điện gần đây của EU cũng bị Ba Lan phản đối kịch liệt.
Ba Lan thành lập một khối liên minh riêng
Ba Lan hiện giờ đang tích cực tìm cách thành lập một khối của riêng mình trong Liên minh châu Âu.
Thủ tướng Mateusz Morawiecki nói với tờ Der Spiegel trong một cuộc phỏng vấn hôm thứ Sáu rằng: “Tầm quan trọng của Ba Lan đang ngày càng gia tăng. Chúng tôi đã giúp thực thi các lệnh trừng phạt chống lại Nga, chúng tôi đã thiết lập một chính sách chung Trung Đông Âu với Romania và Bulgaria trong Nhóm Visegrad. Với tư cách là quốc gia lớn nhất cho đến nay, chúng tôi nêu bật các vấn đề của khu vực”.
Rõ ràng là khối mới này của Ba Lan sẽ được cho bao gồm các quốc gia cùng chí hướng như Romania và Bulgaria. Qua đó khối này có thể thách thức các cường quốc lớn hơn trong Liên minh châu Âu.
Sau khi ủng hộ Ukraine một cách mù quáng, Ba Lan và các quốc gia khác đang nhận ra tình trạng hỗn độn mà họ đang mắc phải. Tỷ lệ lạm phát bất ngờ tăng từ 15,6% trong tháng 8 lên 16,1% trong tháng 8 lên mức cao mới trong 25 năm.
Ba Lan, nền kinh tế lớn nhất trong khu vực Đông Âu, đã gây sốc cho giới quan sát khi trải qua một đợt suy thoái trong quý II, giảm 2,3%. Katarzyna Rzentarzewska, nhà phân tích chính về khu vực Trung và Đông Âu tại Erste Group , cho biết: “Chúng tôi coi đó là bước đầu tiên của suy thoái”.
Một cách ngẫu nhiên, Ba Lan cũng biết rằng nếu nước này phụ thuộc vào những ý tưởng bất chợt và ảo tưởng của Liên minh châu Âu, thì họ sẽ đứng trước bờ vực của một cuộc Nội chiến giống như một số quốc gia châu Âu khác. Những vấn đề đã được châm ngòi do lạm phát tăng vọt và những khó khăn khác đã xảy đến từ cuộc xung đột Ukraine.
Ba Lan-Nga qua lăng kính mới
Giờ đây Ba Lan đã nhận ra tầm quan trọng của Nga trong trật tự thế giới mới mà nước này đang cố gắng tạo dựng.
Nga là nước xuất khẩu dầu và năng lượng – sẽ luôn giữ một vị trí quan trọng trong khu vực. Với khối mới này bao gồm Bulgaria và Romania, vốn gần như sẽ chống lại EU, và thông qua khối này Ba Lan có cơ hội giải quyết mối quan hệ đầy khó khăn với Nga.
Nhưng con đường đến Nga không hề dễ dàng và Warsaw biết điều đó. Vì vậy, quốc gia này đã đi theo con đường thông minh nhất, đó là thông quaHungary. Ba Lan đã bắt đầu xây dựng mối quan hệ lâu dài với Budapest.
Thủ tướng Moraweicki trong một cuộc phỏng vấn gần đây nhấn mạnh: “Ba Lan sẽ có thể tiến hành các hoạt động chung với Hungary trong những lĩnh vực mà chúng tôi chia sẻ các giá trị và lợi ích”.
Giờ đây, khi Ba Lan thiết lập lại mối quan hệ thân hữu với Hungary, quốc gia vẫn giữ mối quan hệ tốt đẹp với Nga trong suốt cuộc xung đột Ukrane – nước này đang cố gắng xoa dịu Moscow.
Nếu chiến lược của thủ tướng Moraweicki hiệu quả, Ba Lan sẽ sớm thể hiện mình là nhà lãnh đạo của khối mới trong EU.
Có thể nói, Ba Lan đã hiểu rằng quyền lực của EU phải được đối đầu với liên minh các nước cùng chí hướng. Vì vậy, Ba Lan đang nỗ lực tạo ra một EU trong lòng EU.
Và bằng cách xoa dịu Nga, Ba Lan sẽ ngăn chặn được những bất ổn trong nước và ổn định sự phát triển và thịnh vượng trong tương lai.
Xem thêm: Chiến trường rung chuyển: Nga từ bỏ “Chiến dịch đặc biệt” để bắt đầu cuộc chiến ‘nghiêm túc’?